ინ-ვიტრო განაყოფიერება

ზოგადი მიმოხილვა

უნაყოფობა ნიშნავს დაორსულების უნარის უქონლობას ან წარმატებული წინა ორსულობის შემდეგ განმეორებით დაორსულების შეუძლებლობას. ქალების დაახლოებით 25% აწუხებს უშვილობის პრობლემა.

ქალები რეპროდუქციულ პიკს აღწევენ 25 წლის ასაკში, რასაც მოჰყვება ნაყოფიერების მხრივ მნიშვნელოვანი ვარდნა 35 წლის ასაკში. დაქორწინების შემდეგ ქალის დაორსულების შანსი 3 თვეში არის 57,6%, 6 თვის განმავლობაში 72,1%, ერთი წლის შემდეგ 85,2%, 2 წლის შემდეგ 93%.

ამიტომ 25 წლამდე ახალგაზრდა წყვილებში უნაყოფობის მკურნალობას ძირითადად 2წლის შემდეგ იწყებენ. 30 წელზე უფროსი ასაკის წყვილებისთვის რეკომენდებული დროა 6-12 თვე.

ასაკი მამაკაცების რეპროდუქციულ სისტემაზე განსხვავებულად მოქმედებს. რეპროდუქციული კუთხით ისინი პიკს აღწევენ დონეს დაახლოებით 35 წლის ასაკში, რასაც მოსდევს შესამჩნევი კლება 45 წლის შემდეგ. თუმცა ცნობილია, რომ არიან მამაკაცები, რომლებსაც 80 წლის ასაკშიც შეუძლიათ მამობა. ამიტომ მამაკაცებისთვის ასაკი ქალებთან შედარებით ნაკლებად მნიშვნელოვანია

უშვილობის მიზეზები

მამაკაცის ფაქტორით გამოწვეული უშვილობა შემთხვევების 25-40%-ს შეადგენს, ხოლო ქალების 40-55%-ს; მამაკაცისა და ქალის უშვილობის თანხვედრა კი შეადგენს შემთხვევების 10-15%-ს, 10% არის იდიოპათიური (უცნობი გამომწვევი) შემთხვევა. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, უნაყოფობაზე თითქმის თანაბრად არიან პასუხისმგებელი ქალებიც და მამაკაცებიც.

რას წარმოადგენს ინ-ვიტრო განაყოფიერება?

ინ ვიტრო განაყოფიერება (IVF) გულისხმობს კომპლექსურ პროცედურას, რომლის დროსაც საკვერცხეების მიერ წარმოებული კვერცხუჯრედები გროვდება სპეციალური ნემსების გამოყენებით და ამ კვერცხუჯრედების მამაკაცის სპერმატოზოიდით ლაბორატორიულ პირობებში განაყოფიერების შედეგად წარმოქმნილი ემბრიონები გადადის საშვილოსნოში. ანესთეზიის ქვეშ სპეციალური ნემსის გამოყენებით ხდება ერთი ან მეტი კვერცხუჯრედის შეგროვება ულტრასონოგრაფიის თანხლებით, განაყოფიერდება მამის სპერმატოზოიდით ლაბორატორიულ პირობებში, განაყოფიერებული კვერცხუჯრედები კი (ემბრიონები) 2-5 დღის განმავლობაში ინერგება დედის საშვილოსნოში.

ვინ არიან პროცედურისთვის შესაფერისი კანდიდატები?

•    პაციენტები გაუმტარი ან ქირურგიული გზით ამოღებული ფალოპის მილებით,
•    პაციენტები, რომლებიც ვერ დაორსულდებიან ენდომეტრიოზის ან ქირურგიული მკურნალობის გამო,
•    საკვერცხეების პრობლემების მქონე პაციენტები, რომლებიც არ ემორჩილებიან მედიკამენტურ მკურნალობას,
•    პაციენტები იდიოპათიური უნაყოფობის დიაგნოზით,
•    პაციენტები სპერმატოზოიდების დაბალი რაოდენობით ან არარსებობით.

რა არის ინ-ვიტრო განაყოფიერების ეტაპები?

•    ფოლიკულის მომწიფება
•    კვერცხუჯრედების შეგროვება
•    სპერმის მომზადება და კვერცხუჯრედის განაყოფიერება
•    ემბრიონის მემბრანის გათხელება
•    ემბრიონის გადატანა
•    ორსულობის ტესტი

თუ პაციენტი გეგმავს ინ-ვიტრო განაყოფიერებას, შესაბამისი მკურნალობის პროტოკოლისა და პრეპარატის დოზის დასადგენად მხედველობაში მიიღება ასაკი, საკვერცხის რეზერვი, სისხლში ჰორმონების დონე და სიმაღლე/წონის თანაფარდობა.

გრძელვადიან გაიდლაინში მედიკამენტები, რომლებიც თრგუნავენ საკვერცხის ფუნქციებს, ინიშნება ცხვირის სპრეის ან კანქვეშა ინექციის სახით დაახლოებით 10-12 დღე. მენსტრუალური ციკლის პერიოდში იწყება მკურნალობის მეორე ნაწილი-ჰორმონული მკურნალობა, რომელიც ხელს უწყობს კვერცხუჯრედის მომწიფებას, იგი გრძელდება საშუალოდ 8-10 დღე. შემდეგ იწყება კვერცხუჯრედების შეგროვება.

For short-term therapy protocols, egg maturation hormones are started on the second to third day of menses, and ovarian suppression hormones are added to the treatment in subsequent days to suppress spontaneous ovary secretion.

მოკლევადიანი მკურნალობის პროტოკოლებისთვის ჰორმონული მკურნალობა იწყება მენსტრუაციის მეორე ან მესამე დღიდან, ხოლო შემდგომ დღეებში მკურნალობას ემატება საკვერცხეების ფუნქციის დამთრგუნველი ჰორმონები საკვერცხეების ჰორმონის სეკრეციის ჩასახშობად.

პაციენტებს აკვირდებიან სისხლის ჰორმონული ანალიზით და ვაგინალური ულტრაბგერითი გამოკვლევით. როცა ფოლიკულები მიაღწევენ შესაბამის ზომას, შეჰყავთ ქორიონული გონადოტროპინი, 33-36 საათის შემდეგ კვერცხუჯრედების შეგროვება. ეს პროცედურა ტარდება ანესთეზიის ქვეშ და 10-15 წთ გრძელდება. კვერცხუჯრედების შეგროვებიდან 2-5 დღეში, ხდება ემბრიონების შერჩევა და წვრილი კათეტერით მათი საშვილოსნოს ღრუში გადატანა. ემბრიონის გადატანა უმტკივნეულო პროცედურაა და პაციენტებს შეუძლიათ მასზე თვალყურის დევნება, რადგან ტარდება ულტრასონოგრაფიის თანხლებით. 30-45 წუთის შემდეგ პაციენტს შეუძლია სახლში წასვლა.

ვინ შეიძლება იყოს სპერმისა და კვერცხუჯრედის დონორი?

პროცედურის განხორციელებისთვის ქორწინების მოწმობის წარდგენა აუცილებელია. მიუხედავად გამომწვევი ფაქტორებისა, პაციენტს მკურნალობა არ ჩაუტარდება, თუ ის არ იმყოფება ქორწინებაში.

რა არის ამ პროცედურის წარმატების მაჩვენებელი?

ინ ვიტრო განაყოფიერების მკურნალობის წარმატების მაჩვენებელი განისაზღვრება წყვილის ჯანმრთელობის მახასიათებლების მიხედვით. ინ-ვიტრო განაყოფიერების წარმატების მაჩვენებელზე გავლენას ახდენს მრავალი ფაქტორი, მათ შორის ოვარიული რეზერვი, ასაკი და მამაკაცის ფაქტორი. წარმატების შანსი ≤35 წლის ქალის შემთხვევაში არის 55-60% თუ მას აქვს კარგი ოვარიული რეზერვი, ხოლო 40 წელზე უფროსი ასაკის ქალებისთვის ეს მაჩვენებელი დაახლოებით 30%-ია. ამ ასაკობრივ ჯგუფში გენეტიკური დარღვევების მაღალი მაჩვენებლის გათვალისწინებით, უნდა ჩატარდეს პრეიმპლანტაციის გენეტიკური დიაგნოზი და შესაბამისად, გენეტიკურად ჯანმრთელი ემბრიონების გადატანა ჩასახვის შანსების გაზრდის მიზნით.

არის თუ არა ინ ვიტრო განაყოფიერება მკურნალობის ერთადერთი ვარიანტი უნაყოფო წყვილებისთვის?

როდესაც წყვილს აწუხებს უნაყოფობის პრობლემა, დეტალური გამოკვლევით უნდა დადგინდეს ამ პრობლემის ძირეული მიზეზი და შეირჩეს მკურნალობის ყველაზე შესაფერისი მეთოდი, რომელიც მაქსიმალურად გაზრდის ჩასახვის შესაძლებლობას. მკურნალობის მეთოდები ზოგადად მოიცავს ფალოპის მილების პრობლემების ქირურგიულ მკურნალობას, ოვულაციის ინდუქციას და მონიტორინგს, ინსემინაციას და ინ ვიტრო ფერტილიზაციას. წყვილებისთვის, რომლებიც აკმაყოფილებენ გარკვეულ მოთხოვნებს, ორსულობა შეიძლება მიღწეული იყოს ინტრაუტერიული განაყოფიერებით, რაც გულისხმობს სპეციალურად დამუშავებული სპერმის შეყვანას საშვილოსნოში.

რა არის ინსემინაცია

ინსემინაცია არის პროცესი, რომელიც ტარდება სპერმის და კვერცხუჯრედის განაყოფიერების შანსების გაზრდის მიზნით. სანამ ქალს აძლევენ აბებს ან ინექციებს, რათა მომწიფდეს ორი ან სამი კვერცხუჯრედი ამ პერიოდის განმავლობაში, მამაკაცის სპერმას აზავებენ და ამზადებენ სპეციალური მეთოდების გამოყენებით. ამ გზით მიიღება აქტიური სპერმატოზოიდები. განისაზღვრება ოვულაციის დრო, სპერმა სპეციალური მილით შეჰყავთ საშვილოსნოში, სადაც ისინი ადვილად აღწევენ კვერცხუჯრედში და ხდება განაყოფიერება.

პროცედურის ჩასატარებლად გამტარუნარიანი უნდა იყოს მინიმუმ ერთი ფალოპის მილი, ამიტომ ინსემინაციის პროცედურამდე უნდა მოხდეს საშვილოსნოს ღრუს დათვალიერება. თუ ორსულობა არ დადგა, მიზანშეწონილია პროცედურის მაქსიმუმ 4-ჯერ გამეორება. ინსემინაციის პროცედურას ატარებს გამოცდილი გინეკოლოგი. მნიშვნელოვანია პროცედურამდე დადგინდეს, აკმაყოფილებს თუ არა წყვილი მისი ინსემინაციის ჩატარებისთვის საჭირო ყველა კრიტერიუმს.

როგორ ხდება კვერცხუჯრედების შეგროვება?

პროცედურა (OPU) გულისხმობს ულტრასონოგრაფიის თანხლებით საშოდან კვერცხუჯრედების შეგროვებას სპეციალური წვრილი ნემსის გამოყენებით. პროცედურა როგორც წესი ტარდება ზოგადი ანესთეზიის ქვეშ. ამიტომ იგი უმტკივნეულოდ მიმდინარეობს.

იმის გამო, რომ უნდა ჩატარდეს ანესთეზია, პაციენტმა უნდა შეწყვიტოს საკვების მიღება ოპერაციის წინა ღამეს.
შეგროვებული კვერცხუჯრედები ფასდება ლაბორატორიაში ემბრიოლოგების მიერ და მზადდება სტანდარტული ინ-ვიტრო განაყოფიერებისთვის ან მიკროინექციისთვის.

პროცედურის შემდგომი შესაძლო ტკივილებისთვის პაციენტს ენიშნება ტკივილგამაყუჩებელი პრეპარატი. რამოდენიმე საათის შემდეგ მათ ეძლევათ ჭამის და საავადმყოფოს დატოვების უფლება. ოპერაციის შემდეგ ინფექციისა და სისხლდენის რისკი 1%-ზე დაბალია. ასეთი გართულებების შემთხვევაში სასწრაფოდ იწყება საჭირო მკურნალობა.

შეგროვებული კვერცხუჯრედების მამაკაცის სპერმატოზოიდით განაყოფიერება ხდება იმავე დღეს. შეიძლება ჩატარდეს ჩვეულებრივი ინ ვიტრო განაყოფიერება ან მიკროინექცია. თუ სპერმიოგრამისთვის ნიმუშის აღება გართულდა, სპერმის შეგროვება შესაძლებელია სათესლე ჯირკვლებიდან ადგილობრივი ანესთეზიის ქვეშ. ასაკის ზეგავლენა ნაყოფიერებაზე მამაკაცებში განსხვავებულია. ისინი მაქსიმალურ ნაყოფიერებას აღწევენ დაახლოებით 35 წლის ასაკში, რასაც მოსდევს შესამჩნევი კლება 45 წლის შემდეგ. თუმცა ცნობილია, რომ არსებობენ მამაკაცები, რომლებსაც 80 წლის ასაკშიც შეუძლიათ მამობა, ამიტომ მამაკაცის „ასაკი“ ქალებთან შედარებით ნაკლებად მნიშვნელოვანია.

მამაკაცის ფაქტორით გამოწვეული უშვილობა შემთხვევების 25-40%-ს შეადგენს, ხოლო ქალების 40-55%-ს; მამაკაცისა და ქალის უშვილობის თანხვედრა კი შეადგენს შემთხვევების 10-15%-ს, 10% არის იდიოპათიური (უცნობი გამომწვევი) შემთხვევა. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, უნაყოფობაზე თითქმის თანაბრად არიან პასუხისმგებელი ქალებიც და მამაკაცებიც.